Członek Honorowy Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic.

 

13 maja 2024 roku minęła piąta rocznica śmierci Stanisława Niemczyka, bodaj najoryginalniejszego wizjonera polskiej architektury współczesnej, ale z pewnością najlepszego architekta zespołów świątynnych, z ich niezwykle bogatą i złożoną symboliką. Odszedł tak, jak żył. Bardzo cicho, godnie, bo podstępna choroba powróciła ze zdwojoną siłą i na koniec odebrała mu nawet wzrok.
Zresztą zawsze patrzył na świat oczyma duszy, stąd jego dalekowzroczne projekty kościołów odbiegają od wszystkich innych. Był wrogiem zbytniego przepychu, będąc zdania, że nie trzeba wytwarzać wrażenia sakralności, bo jeśli architektura wytwarza przestrzeń, to w przypadku budowy kościoła tak nie jest. Przestrzeń relacji z Bogiem już jest nam dana, a architekt ma tylko przygotować miejsce dla tej relacji i tej przestrzeni.  
Ta zaadaptowana przez niego jest dopracowana pod każdym względem, ale jako że „lepsze jest wrogiem dobrego”, już teraz niektórzy próbują ingerować w jego dzieła, niszcząc ponadczasową myśl projektanta. Zresztą jak dotąd tylko jeden zaprojektowany przez niego obiekt znalazł się na liście konserwatora zabytków.
Stanisław Niemczyk za życia nie do końca był w Polsce rozumiany i doceniany. Podobnie zresztą jak w rodzinnych Czechowicach-Dziedzicach, czy w swojej drugiej małej ojczyźnie – Tychach. Trudno być prorokiem we własnym kraju...
Chociaż podnosi się coraz więcej głosów mówiących o jego ge­niu­szu, to nie nastała jeszcze jego pora. Jak mówią niektórzy, musi prze­minąć pokolenie jego oponentów, osób, które zwyczajnie zazdrościły mu jego talentów, charyzmy i rozległej wiedzy. Ale nie tylko tego. Profesor Paweł Taranczewski uważa wręcz, że Stanisław Niemczyk był mistykiem. Dotykając sercem realizacji jego architektonicznych wizji można łatwo dostrzec, jak wiele w tym prawdy.
– Stanisława Niemczyka nie ma już z nami i teraz jest bardzo ważny czas, żeby zapamiętać go prawdziwie, żeby nie próbować dopasować go do jakiegoś obrazu, własnego wyobrażenia, tylko przede wszystkim wsłuchać się w to, co on sam miał do powiedzenia – przekonywała nie od rzeczy podczas promocji książki „Architekt dobra i piękna. Rzecz o Stanisławie Niemczyku” jej współautorka Ewa Chudyba, zafascynowana jego sposobem myślenia.
Tymczasem Stanisław Niemczyk znalazł już miejsce w krakowskim Muzeum Narodowym.  – „Kanonizacja” Niemczyka już się dokonała i w przyszłości studia nad jego twórczością, nad jego miejscem w architekturze polskiej, jego prezentacja w muzealnictwie będzie tym bardziej wyrazista i jeszcze bardziej doceniana – zaznaczył podczas wykładu w czechowickim Miejskim Domu Kultury dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie profesor Andrzej Szczerski. – Możemy się nim szczycić i pokazywać w świecie jako wyjątkowego regionalistę, twórcę, kontynuatora architektury modernistycznej, regionalistycznej w Polsce, która zawsze była najważniejszym z osiągnięć historii architektury polskiej. I takie miejsce Niemczyk w tym środowisku ma bez wątpienia zagwarantowane.
Dr Ryszard Nakonieczny twierdzi, że Stanisław Niemczyk był mistrzem budowania więzi społecznych, kulturowych, religijnych i środowiskowych. Może się to okazać prawdziwe nawet za wiele dziesiątek lat, bo architekci odchodzą, ale architektura trwa niemal wiecznie – jak wieczna będzie pamięć o mistrzu...

"Architekt jest tylko jeden" – Barbara Siemińska.  Maj 2024 r., A5, 210 stron. Wydawnictwo B63, cena: 35 zł.

*

Książkę można nabyć w punktach sprzedaży:
– Izba Regionalna przy MDK w Czechowicach-Dziedzicach, ul. Niepodległości 42;
– Milux, ul. Moniuszki 1, Czechowice-Dziedzice;
– FHU Sylwia Żyła, Czechowice-Dziedzice, ul. Traugutta 11;
– Lombard „U Leszka”, ul. Michałowicza 6b, Czechowice-Dziedzice;
– Galeria Bielska BWA, ul. 3 Maja 11, Bielsko-Biała;
– księgarnia „Ariadna”, ul. ks. Londzina 1, Strumień;
– sklep „Papiernik”, ul. Bielska 63, Chybie.

Wydawnictwo B63 prowadzi sprzedaż wysyłkową. Zamówienia można składać pod adresem: barbara.sieminska@prasa-lokalna.pl
Koszt 35 zł + 10 zł wysyłka (brutto).

 

Pozdrawiam.

Jacek Cwetler

Kilka lat zajęło Robertowi Garstce, autorowi albumu, zebranie materiału, a później jego opracowanie.

Wreszcie jest...

Wydawcą książki jest Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, a album jest drukowany w bielskiej Drukarni "Augustana".

Książkę od lipca 2024 roku, będzie można kupić w Izbie Regionalnej Czechowic-Dziedzic i  zarazem w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, w Czechowicach-Dziedzicach, przy ul. Niepodległości 42, w godzinach jej pracy instytucji.

Cena albumu -85,00 zł.

16 lipca 2024 r., w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Czechowicach-Dziedzicach, odbędzie się spotkanie autorskie z Robertem Garstką, autorem opracowania o kapliczkach gminy Czechowice-Dziedzice.

Podczas spotkania będzie możliwość nabycia albumu i zdobycia autografu.

Więcej informacji będzie w osobnym materiale, przygotowywanym przez czechowicką Bibliotekę.

 

Zapraszam.

 

Jacek Cwetler 

 

 

 

 

Program wycieczki:

 

 

 

Pozdrawiam.

 

14 czerwca 2024 roku, o godzinie 17.00, na skwerze przed Miejską Biblioteką Publiczną przy ulicy Padewskiego, rozpocznie się 7 Czechowicka Noc Kultury.

Program imprezy niebawem w sieci i na słupach ogłoszeniowych w mieście i gminie.

Tematem przewodnim tegorocznej Czechowickiej Nocy Kultury  jest boks, czyli dzieje  pięściarzy czechowickiej sekcji bokserskiej RKS Stal Czechowice.

Będą oczywiście i inne atrakcje, konkursy (z nagrodami), dobre jedzenie i mnóstwo zabawy.

A na koniec zapraszamy na film niespodziankę.

 

Zapraszamy.

 

W maju zapraszamy na wycieczkę do Raciborza i Rybnika.

 

Termin: 25 maj 2024 r. Wyjazd o 8,00 spod MDK w Czechowicach-Dziedzicach. Powrót ok. 20,00.

Ilość miejsc 45.

 

Koszt : 120, 00 /os ( w tym po 60,00 zł zbiera przewodnik w autokarze).

 

Program

9,00 Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu

        Arboretum Bramy Morawskiej usytuowane jest we wschodniej części Raciborza, po prawej stronie rzeki Odry. Kompleks leśny położony jest w południowo-zachodniej części Parku Krajobrazowego "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich".  Arboretum znajduje się w korytarzu ekologicznym, tzw. Pradolinie Górnej Odry o znaczeniu międzynarodowym. Ogród botaniczny zajmuje powierzchnię 164 ha, którą można podzielić na dwa zasadnicze obszary. Pierwszy o powierzchni około 35 ha, na którym znajduje się zagospodarowany i ogrodzony ogród właściwy, gdzie umieszczono kolekcje roślin i ośrodki dydaktyczne. Drugi obszar to część przyrodniczo-krajobrazowa z fragmentami naturalnej przyrody, która zajmuje pozostałą część powierzchni.

 

11,00 Muzeum Miejskie

Muzeum w Raciborzu powstało ok. 1819 roku. Wtedy rozpoczęto gromadzenie różnych przedmiotów, które były wykorzystywane przez wykładowców jako pomoce naukowe do nauczania młodzieży. Do pewnego czasu gromadzili je w swoich pracowniach, segregując na kategorie tematyczne i przydzielając do danego działu (Historii Naturalnej, Numizmatyczny, Sztuki i Starożytności, Rysunków, Matematyczno - Fizyczny, Geograficzny, Muzyczny i Sztuki Pomnikowej). Potem powstał pomysł utworzenia Muzeum w Raciborzu, aby można było udostępnić zbiory szerszej publiczności. Władze miejskie poparły inicjatywę i przeznaczyły na ten cel budynek pokościelny (ul. Gimnazjalna 1), który od 1911 roku niszczał nieużytkowany. Oficjalne otwarcie muzeum odbyło się 4 grudnia 1927 roku. W budynku, oprócz eksponatów należących do muzeum, pokazano również bogate zbiory archeologiczne należące do Prowincjonalnego Urzędu ds. Opieki nad Zabytkami Kultury i Prehistorii (od 1934 był to Krajowy Urząd ds. Prehistorii Górnego Śląska w Raciborzu). Mieściła się tam również biblioteka. Zwiększająca się liczba eksponatów sprawiła, że w latach 30. XX wieku postanowiono przenieść bibliotekę w inne miejsce, zwiększając w ten sposób powierzchnię przeznaczoną na ekspozycję. W trakcie prac związanych z nową organizacją wystaw, przeprowadzanych w latach 1936–1938, w kościele odkryto polichromię  z I połowy XVII w., przedstawiające "Zesłanie Ducha Świętego"  oraz Adorację Świątobliwej Eufemii. W dniu 12 lutego 1938 nastąpiło otwarcie muzeum po nowej aranżacji wnętrza. Część eksponatów (Dział Historii Naturalnej) przeniesiono do budynku naprzeciw muzeum. Zabytki archeologiczne natomiast zostały przeniesione do budynku przy obecnej ul. Wojska Polskiego tworząc wystawę „Prahistoria regionu”.

Zasoby muzeum zostały podzielone na dziedziny. Obecnie znajdują się w nim 4 działy merytoryczne tzw. działalności podstawowej: Archeologii,Etnografii, Historii, Sztuki i Rzemiosła Artystycznego oraz działy pomocnicze: Oświatowy i Administracyjny, a także pracownie: fotograficzna i techniczna. Muzeum posiada około 30 tys. sztuk i zespołów zabytków w działach merytorycznych.

Wśród eksponatów na szczególną uwagę zasługują:

• Mumia Dżed - Amonet - ius - anch wraz z kartonażem i 2 sarkofagami, darowana w 1861 roku przez barona Anzelma von Rothschilda, będąca gł elementem wystawy W domu Ozyrysa. Jest to jedyna wystawa na Śląsku przedstawiająca zabytki starożytnego Egiptu;
• grób ze złamanym mieczem odkryty w trakcie prac remontowych w prezbiterium kościoła, być może jest to grób ostatniego z książąt raciborskich z rodu Przemyślidów czeskich, Walentyna;
• piec z przełomu XV i XVI wieku, zrekonstruowany na podstawie znalezionych podczas prac remontowych kafli, prawdopodobnie najstarszy tego typu zabytek w Polsce;
• zbiór XIX-wiecznych raciborskich strojów ludowych, w szczególności kolekcja bogato zdobionych czepców;
• kolekcja 249 różnego rodzaju wyrobów cynowych z okresu od XVII do XIX wieku, wśród nich między innymi są talerze, misy, dzbany czy wilkomy;
• dwie karty graduału raciborskiego.

          Wzmiankowany w "Kronice' Galla Anonima we wpisie datowanym na rok 1108. Pierwsze partie ceglane powstały prawdopodobnie w połowie XIII w.

          Przypuszcza się, że pierwsza wzmianka o raciborskim grodzie powstała około 845 roku w nocie zwanej " Geografem Bawarskim". Wspomina ona o plemieniu Gołęszyców;

          Gołężyców (org. Golensizi) zamieszkującym dorzecze Górnej Odry, które posiadało tam pięć grodów. Na podstawie badań przypuszcza się, że jednym z tych grodów był

          właśnie Racibórz. Domniema się także, że mogło tu być Eburium, legendarna stolica Kwadów. 

          Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantauryjskiego 

          Kaplica powstała w latach 1288–1293 w wyniku wzniesienia nowego, murowanego zamku. Kaplica od połowy XIX wieku, nazywana jest perłą gotyku śląskiego.  Budowla

          nazywana jest również śląską Sainte-Chapelle.

            Świątynia wraz z domem zamkowym została dostawiona do pierwszej partii murów od wschodu Znajduje się we wschodnim skrzydle zamku, między budynkiem bramnym a

         głównymi budowlami zamkowymi. Kaplica stoi na fundamentach poprzedniej świątyni. Początkowo była wolno stojąca. Wzniesiona jest na rzucie prostokąta o wymiarach 8,5

         na 13 metrów, jest orientowana, murowana z cegły w wątku wendyjskim, otynkowana i posiada detale kamienne z ciosu.

17,00 Zabytkowa Kopalnia "Ignacy" w Rybniku

          Kopalnia znajduje się w Rybniku w dzielnicy Niewiadom przy ul. Ignacego Mościckiego i została udostępniona do zwiedzania od 1999 roku. Gł. atrakcją skansenu są 2

          maszyny parowe: pierwsza z 1900 roku obsługująca szyb Głowacki, druga z 1920 roku, działa przy szybie Kościuszko. W budynku administracyjnym znajduje się wystawa

         poświęcona górnictwu Umożliwia oglądanie eksponatów związanych z historią i kulturą górnictwa. W 2004 kopalnia została uznana najlepszym produktem turystycznym roku

         w województwie śląskim.  Od 19 października 2006 zabytkowa kopalnia Ignacy znajduje się na trasie Szlaku Zabytków Techniki. Na terenie kopalni znajduje się 46-

         metrowa wieża ciśnień, obecnie wykorzystywana jako punkt widokowy.

 

 

 

Termin : 20 maj 2024 r., godzina 18,30

Miejsce: "Piwnica Muz", MDK Czechowice-Dziedzice

 

Śląsk (śl.. Ślōnsk, Ślůnsk; niem. Schlesien; dś. Schläsing; cz. Slezsko; łac.. Silesia; ang. Silesia) - kraina historyczna położona w Europie Środkowej, na terenie Polski, Czech i Niemiec. Historyczną stolicą całego obszaru Śląska jest Śląsk położony jest w dorzeczu i biegu górnej Odry.

Historyczne nazwy odnoszące się do Śląska:

• I-II w. – Suevus, Guthalus; rzeka Swebóe, rzeka Gotów (Odra u dawnych geografów, Gajusz Juliusz Solinus, Pliniusz Starszy, Klaudiusz Ptolemeusz – Ouiádou = woda, rzeka),

• IV w. – rzeka Gotów „de internis eius partibus Alba, Guthalus, Viscla amnes latissimi praecipitant in oceanum” na zachód od Wisły,

• IX w. – Sleenzane civitates XV., Geograf Bawarski, 845,

• X w. – „ab ipsa Craccoa usque ad flumen Oddere recte in locum, qui dicitur Alemure, et ab ipsa Alemura usque in terram Milze recte intra Oddere” (od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure, a od tej Alemury aż do ziemi Milczan i od granicy Milczan prosto do Odry, Dagome Iudex, 991,

• XI w. – Zlasane Dokument praski, 1086,

• XII w. – „ducatu Wratislauiensi”, „regione Wratislaviensi”, „provincia Wratislaviensi”, „regione Zleznensi”, Gall Anonim, ok. 1114,

• połowa XII wieku Slezsko jako nazwa regionu Polski w czeskiej kronice Canonici Wissegradensis Continuatio Cosmae,

• 1163 – Silensii provincia,

Etymologia nazwy Śląsk pozostaje dyskusyjna. Nazwa rzeki i góry jest podawana jako jeden z wielu przedindoeuropejskich toponimóww tym rejonie Europy.

Pierwszym, który zauważył korelację nazwy rzeki Ślęży ze Śląskiem, był niemiecki humanista Konrad Celtis pisze on, że Odra (czyli starożytna Suevus) przybiera dopływ rzeki Slesus, od której pochodzi nazwa ziemi śląskiej – Hic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat) Nascitur et Codani praecipitatur aquis Suevus, qui Slesum socium sibi convocat amnem Aquo nunc nomen Ślesin terra gerit. Do interpretacji Celtisa nawiązał polski filolog Jerzy Samuel Bandtkie, działający we Wrocławiu na przełomie XVIII/XIX wieku. Uważał on, iż od nazwy rzeki Ślęza przyjęli swoją nazwę słowiańscy Ślężanie (Sleenzane z Geografa Bawarskiego, z ok. 845 r.), ale także nazwa góry Śłęży i rozciągającej się przy niej krainy.

Wg polskich slawistów, nazwa Ślęża lub Ślęż ma zaś ścisły związek ze słowiańskim słowem „ślęg” względnie „śląg”, oznaczającym wilgoć, mokrość. Z tych też zapewne pradawnych czasów pochodzą nazwy jezior, rzek i osad. W jęż. Staropolskim mawiano na tę dzielnicę Szląsk. Nazwa w tej formie pozostała do dzisiaj w kaszubszczyźnie.

Uważano w XIX w. Niemieckiej nauce,, że nazwy góry, rzeki (i regionu) mają związek z nazwą plemienia Silingów. Stanowisko to zostało powszechnie zaakceptowane w kręgach naukowych, zarówno niemieckich, jak i słowiańskich (polskich, czeskich etc.), po czym praktycznie obowiązywało aż do czasów międzywojennych, a zyskiwało uznanie w Europie Zachodniej jeszcze w trzeciej ćwierci XX wieku.

Na przełomie XX/XXI wieku niektórzy polscy i niemieccy językoznawcy powracają do tezy o pochodzeniu nazwy Śląsk od toponimu Ślęza, który kwalifikują – albo jako prastarą nazwę indoeuropejską– albo jako staroeuropejską, gdzie rdzeń sil– pierwotnie był określeniem „morza, jeziora, spokojnej wody”, natomiast sufiks –ing w wyniku przekształceń nazw w językach wschodniej Europy dał końcówkę –ęza. Nazwa Śląsk nie ma zatem ani germańskiego, ani słowiańskiego rodowodu, ponieważ nazwa rzeki Ślęzy należy do staroeuropejskiej hydronimii. Z kolei nazwa Ślęża miała zostać przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tego regionu Europy.

 

Pierwszym znanym z imienia ludem zamieszkującym Śląsk byli Celtowie, którzy na początku IV wieku p.n.e. przybyli z obszaru Bohemii (Boiohaemum) przez Kotlinę Kłodzką, a w 2. połowie IV wieku p.n.e., przedostawszy się prrzez Bramę Morawską, zasiedlili Płaskowyż Głubczycki. Zdaniem Janiny Rosen-Przeworskiej, podobieństwo do znalezisk z obszaru Czech pozwala przypuszczać, że ziemie śląskie zasiedlili Celtowie z plemienia Bojów.

Szereg autorów starożytnych (Strabon, Pliniusz, Tacyt, Ptolemeusz, Kasjusz Dion) wspomina lud Lugiów, umieszczając go w I-II w. n.e. na obszarze dzisiejszej Polski środkowej i południowej. Wg Henryka Łowmiańskiego spośród plemion lugijskich wymienionych przez Tacyta, Helizjowie (Helisii) mieli zamieszkiwać na północ od środkowej Odry, koło Kalisza, zaś Manimowie (Manimi) na Opolszczyźnie, a Naharwalowie (Naharvali) wokół góry Ślęży.

Strabon wymienia (Geographica hypomnemata, ok. 21 n.e.) państwo króla Marboda (zlatynizowany celtycki Maroboduus – „Wielki Kruk”, ok. 30 p.n.e. – 37 n.e.), władcy germańskich Markomanów, którego centrum po usunięciu celtyckich Bojów znajdowało się w Kotlinie Czeskiej (stołeczne oppidum w Marbudum to prawdopodobnie Hradiště u Stradonic), zaś granice sięgały od Dunaju po górną i środkową Odrę (Śląsk) oraz dolną Łabę. Maroboduus–Wielki Kruk, wykształcony w Rzymie i możliwe, że posiadający rzymskie obywatelstwo, jest pierwszym znanym z imienia władcą Śląska.

Ostatecznie ludy związku lugijskiego, o zróżnicowanym składzie etnicznym (celtycko-wenetyjsko-iliryjsko-germańskim), weszły w skład grupy wandalsko-lugijskiej, a następnie – związku wandalskiego. Naciskani przez Gotów z północy, Wandalowie kontynuowali wędrówkę z regionu Pomorza w kierunku południowym i południowo-zachodnim. W I – IV w. zajmowali tereny nad górną Odrą i Dunajem. Na południu Śląska, na terenie dzisiejszego Prudnika ludność prasłowiańska utrzymywała kontakty handlowe z Rzymem, co dokumentują znalezione w Prudniku rzymskie monety datowane na lata 700 p.n.e. – 1250 n.e.

Zdaniem części historyków i archeologów plemiona Wandalów–Silingów (Vandali cognomine Silingi) zajęły tereny Śląska. Kasjusz Dion nazwał Sudety „Górami Wandalskimi”....

 

Więcej na wykładzie.

Wstęp wolny.

Pozdrawiam.

Jacek Cwetler