28 czerwca 2025 roku, zapraszam na wycieczkę do Lanckorony i w jej okolice.
Powrót ok. 21:00
Koszt: 150,00 zł/os. ( w tym przewodnik zbiera po 80,00 zł/os.).
Żar - szczyt w Beskidzie. Jego zachodnie stoki opadają do Jeziora Międzybrodzkiego, południowo -wschodnie do doliny potoku Isepnica, północne do doliny potoku Mała Puszcza, a w kierunku północno-wschodnim biegnie do Kiczory grzbiet łączący Żar z dalszymi wzniesieniem Grupy Kocierza.
Od 2004 r. na szczyt góry można wjechać w ciągu 5,5 minuty kolejką linowo-terenową o długości 1300 m. Przy dolnej stacji kolejki jest płatny parking. Od 1979 na szczyt góry prowadzi droga asfaltowa, jednak od momentu udostępnienia kolei mogą z niej korzystać tylko pojazdy upoważnione. Można też wyjść na górę szosą asfaltową i dwoma szlakami turystycznymi. Przy górnej stacji kolei znajdują się punkty gastronomiczne, restauracja, grill, lunety widokowe i opisana panorama widokowa.
Żar jest bardzo dobrym punktem widokowym. Ze szczytu góry rozciąga się panorama na Kotlinę Żywiecką, z Jeziorem Żywieckim, wznoszące się nad nią szczyty Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego, oraz należącą do Beskidu Małego, ale znajdująca się po drugiej stronie Soły Grupę Magurki Wilkowickiej. W grupie tej widoczne są niemal wszystkie szczyty – od Przyszopu na południu, poprzez Rogacz, Magurkę, Wilkowicką, Chrobaczą Łąkę, po Bujakowski Groń i Zasolnicę na północy. Ponad Jeziorem Czanieckim na północy widać Pogórze Śląskie z jego miastami i kominami zakładów przemysłowych oraz Bukowski Groń, a na wschodzie ponad koroną sztucznego zbiornika wody szczyty Złotej Góry, Kiczery, Cisowej Grapy i Potrójnej
W roku 1936 z inicjatywy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej na szczycie powstało szybowcowe lotnisko Żar. W 1947 u podnóża góry zbudowano lotnisko dla samolotów holujących szybowce (ich lądowanie na szczycie było zabronione). W latach 1971–1979 w masywie góry Żar zbudowano elektrownię szczytowo-pompową (Porąbka-Żar), co spowodowało likwidację lotniska szybowcowego na szczycie i jego przeniesienie na środkowe stoki góry, łącząc z lotniskiem dla samolotów.
Na szczycie góry znajduje się obecnie zbiornik wodny elektrowni w kształcie deltoidu, oddany do użytku w 1979, który całkowicie zmienił jej wygląd. Ma on 650 m długości oraz 250 m szerokości w najszerszym miejscu i mieści 2 310 000 m³ wody, której maksymalna głębokość wynosi 28 m. Zbiornik jest uszczelniony kilkoma warstwami asfaltu, przełożonymi żelbetem. Obwałowania mają ponad 30 m wys. Jest to najwyżej w Polsce położony zbiornik wodny tego typu i ma największą wysokość tłoczenia wody–440 m.
2/ Lanckorona.
Lanckorona – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w pow. wadowickim, w gminie Lanckorona. Siedziba gminy Lanckorona.
Pod koniec XX wieku położona była w województwie bielskim.
Lanckorona w latach 1366–1934 posiadała prawa miejskie.
Lanckorona była miastem królewskim położonym w końcu XVI wieku w tenucie lanckorońskiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego.
Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski wg Jerzego Kondrackiego Lanckorona znajduje się na Pogórzu Wielickim. Położona jest w odległości 30 km na południe od Krakowa, na średniej wysokości 545 m n.p.m. Zabudowania i pola uprawne Lanckorony znajdują się w dolinie Skawinki. Wieś zachowała oryginalną drewnianą zabudowę z drugiej połowy XIX wieku.
Ulice
W Lanckoronie znajduje się 41 ulic: 3 Maja, 70-lecia Niepodległości Polski, Bańdury, Cegielnia, Cicha, Dębowa, Góralska, Gronowa, Jagiellońska, Jaworkowa, Józefa Piłsudskiego, Kalwaryjska, Kardynała Karola Wojtyły, Kazimierza Wielkiego, Kępa, Konfederatów Barskich, Kopań, Krakowska, Legionistów, Leśna, Łaśnicka, Ławki, Ogrodowa, Palecka, Piaskowa, Podgórska, Polna, Rynek, Słoneczne Tarasy, Spacerowa, Sportowa, Stefana Czarnieckiego, Szkolna, św. Jana, św. Marka, Świętokrzyska, Targowa, Tondyry, Widokowa, Zacisze, Zamkowa.
Formalnie większość nazw ulic wprowadzono uchwałą Rady Gminy Lanckorona z dnia 30 listopada 2016 r.Przed 2016 r. uchwalono nadanie nazw ulic Kardynała Karola Wojtyły i Słoneczne Tarasy. Jednak część nazw ulic była już wcześniej w użyciu o czym świadczy choćby mapa topograficzna w skali 1:10 000 w układzie „1992”, na której zaznaczono ulice: 3 Maja, Cicha, Czarnieckiego, Jagiellońska, Kazimierza Wielkiego, Krakowska, Konfederatów Barskich, Legionistów, Rynek, Szkolna, św. Jana, Świętokrzyska, Targowa, Zacisze, Zamkowa oraz Os. 70-lecia Niepodległości.
Miejscowość Lanckorona (1361) lub Lanczkoruna (1360) (łac. Landiscorona) powstała ze względu na częste odwiedziny bogatych terenów łowieckich prze Kazimierza III Wielkiego i bliską odległość od Wawelu (30 km). Ze źródeł pisanych, gł manuskryptów Jana Długoszw wynika, że zamek w Lanckoronie został ufundowany przez Kazimierza Wielkiego na początku jego panowania, a wykończony w połowie XIV wieku (1345–1355). Miasto królewskie zostało założone przez Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim pomiędzy 1361 a 1366. Od XV wieku przyjmować się zaczyna nazwa Lanckorona. Zamek pełnił również funkcję strategiczną, chroniąc drogi do Krakowa. Twierdza strzegła granicy między Krakowem a księstwem oświęcimskim, którego władca Jan I Scholastyk złożył w 1327 hołd lenny rólowi Czech, Janowi Luksemburskiemu, stając się lennikiem korony czeskiej. Granica ta przebiegała wówczas u stóp Lanckorońskiej Góry, na zachód od wzniesienia. Dokumenty źródłowe nie podają dokładnych dat erekcji zamku. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1366 roku, kiedy zamek już był użytkowany przez urzędującego burgrabiego o imieniu Orzeszko. W późniejszym okresie zamek stanowił rezydencję starostów lanckorońskich i kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Ruiny zamku do dziś znajdują się na szczycie Góry Lanckorońskiej. Już w 1361 r. Kazimierz Wielki zezwolił na lokację miasta, hojnie uposażając wójta poprzez nadanie mu 2 łanów frankońskich (czyli w przeliczeniu na obecne jednostki co najmniej 50 ha), a także liczne przywileje. Ostatecznie do samej lokacji doszło 31 marca 1366. Kazimierz nadał dotychczasowej osadzie przywilej miejski na prawie magdeburskim. W przywileju tym zostały ustanowione cotygodniowe targi czwartkowe. Poza tym w akcie tym znajdowały się:
-
prawo handlu w Krakowie i innych miastach królewskich,
-
prawo wolnego wyrębu drzew w granicach miasta
-
prawo przywozu piwa dla mieszczan,
-
prawo składu,
a także obdarzył Lanckoronę prawami identycznymi, co miasto stołeczne Kraków.
Z pojedynczych zapisów wiadomo, że pierwszym burgrabią fortecy był Orzeszko, który pełnił tę funkcję w latach 1366–1375. Na zamku często pojawiał się fundator zamku i miasta, król Kazimierz Wielki, który wykorzystywał niewielką odległość Lanckorony od Wawelu i bogate w zwierzynę tereny łowieckie. Kazimierz Wielki ufundował kościół pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela, w 1336 r.
Mikołaj Zebrzydowski - wojewoda krakowski i lanckoroński ufundował w 1602 budowę klasztoru i zespołu kaplic Dróg Męki Pańskiej na wzgórzu Żarek na wzór Kalwarii Jerozolimskiej.
Zgony Stanisława w 1489 i Jana w 1496 roku rozpoczynają okres schyłkowy panowania rodu Lanckorońskich w Starostwie. Po śmierci Jana panami na włościach lanckorońskich zostają 3 synowie Stanisława (Jan był bezpłodny lub w ogóle nie posiadał żony): Stanisław (junior), Mikołaj i Przecław. Dwaj starsi bracia stosunkowo szybko przestali interesować się wyżej wspomnianą tenutą. Stanisław tylko raz wymieniany jest jako starosta lanckoroński (w 1504 roku). W 1508 osiadł w Kamieńcu Podolskim, piastując urząd starosty kamieńskiego, a później wojewody podolskiego. Podczas pobytu na kresach południowo-wschodnich brał udział w bitwach z Tatarami, m.in. Pod Wiśniowcem i Trembowlą. Stanisław był gorącym zwolennikiem ułożenia dobrych stosunków polsko-mołdawskich. Ostatecznie umarł w 1535, w ukochanym przez siebie Kamieńcu Podolskim. Mikołaj natomiast związał swoją karierę z dworem, piastując stanowisko burgrabiego krakowskiego. Najmłodszy z braci, Przecław (Krzesław), najdłużej rezydował w Lanckoronie, bo aż do 1511 lub 1512. Za 200 florenów wydzierżawił tenutę lanckorońską z 15 wsiami Mikołajowi Jordanowi z Zakliczyna, a rok później na dobre sprzedał miasteczko ze wszystkimi włościami Spytkowi z Jarosławia.
Okres największego dobrobytu Tenuty Lanckorońskiej przypada na czas rządów na rodu Wolskich. Kolejni starostowie z tego rodu doprowadzili do rozkwitu miasta i jego zaplecza. Na terenie królewszczyzny trwała akcja kolonizacyjna, która doprowadziła do zwiększenia liczby wsi z 15 do 22; powstały wówczas, między innymi, takie osady jak Baczyn czy Podchybie. Także w 1537, kiedy dobrami lanckorońskimi zarządzałMikołaj Wolski herbu Połkozic, król Zygmunt Stary potwierdził przywileje Lanckorony i nadał jej prawo organizowania dwóch jarmarków na św. Jana (czerwiec) i św. Bartłomieja (sierpień), a dodatkowo przeniósł targi z czwartku na niedzielę. To właśnie za Wolskich tenuta lanckorońska stała się potężnym i złotodajnym latyfundium. Dobrobyt starostwa nie trwa długo. Już w 1574 Olbracht Łaski zdobył zamek lanckoroński – co prawda ostatniej z Wolskich udało się odzyskać w 1576 roku utracone włości, to jednak nie zapobiegło to zmianom, które w przyszłym stuleciu zaowocowały upadkiem gospodarczym (szczególnie przyczynił się do teg potop szwedzki).
Na początku XVII wieku Lanckorona była własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego, który przebywał na tamtejszym zamku, układając plany pamiętnego rokoszu. Podczas konfederacji barskiej zamek lanckoroński służył konfederatom jako punkt oparcia. Tu 21 maja 1771 r. wojska rosyjskie Aleksandra Suworowa pobiły w bitwie konfederatów dowodzonych przez zdrajcę, gen. Dumourieza. Po przegranej bitwie 8 czerwca 1772 konfederaci poddali zamek lanckoroński wojskom austriackim. 17 marca 1774 starostwo lanckorońskie zostało podzielone na trzy klucze (lanckoroński, myślenicki i makowski), następnie sprzedane. 17 stycznia 1777 r. klucz lanckoroński został nabyty przez księżnę Kurlandii Franciszkę Krasińską za sumę 464 662 zł. 18 marca 1797 roku cesarz Franciszek II potwierdził przywileje grodzkie Lanckorony, ustanowił magistrat oraz nadał miastu herb, w którym wieniec laurowy zwieńczony koroną został otoczony napisem: Sigillum regiae civitatis Landskoronensis.
W 1869, pożar plebańskiej stodoły, podpalonej w wyniku zemsty za mianowanie proboszczem lanckorońskiej parafii przyjezdnego ks. Zdrzelskiego, rozprzestrzenił się trawiąc 79 domów wokół rynku. Po kilkunastu latach, w roku 1887 powołana do życia została Ochotnicza Straż Pożarna. Lanckorona prawa miejskie utraciła w 1934 r.
Zabytki
Obiekty zabytkowe wpisane do:
-
kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciea z XIV w.
-
cmentarz rzymsko-katolicki wraz z kaplicą z drugiej poł. XIX w.
-
Ruiny zamku (pierwsza poł. XIV w.)
-
układ urbanistyczny z XIV/XV w.
-
8 domów drewnianych przy Rynku (po zmianie adresów w 2016 r. znajdują się one pod nr 17, 23 – budynek Muzeum im. Antoniego Krajewskiego, 27, 35, 41, 45, 57 i 61). Domy pochodzą z XIX w. z wyjątkiem budynku przy Rynku 17, który wzniesiono w 1 poł. XX w.
-
2 domy drewniane przy ul. Świętokrzyskiej 5 i 13 (oba z 1870 r.).
-
W Lanckoronie zwiedzamy Muzeum Etnograficzne.
3/ Jezioro Mucharskie.
Jezioro Mucharskie (nazwa używana do 2018: Zbiornik Świnna Poręba) – zaporowy zbiornik retencyjny na Skawie. Zbiornik znajduje się na terenach gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Zapora usytuowana jest na 26,6 km biegu Skawy, powierzchnia zlewni rzeki do zapory wynosi 802 km².
Zapora w Świnnej Porębie jest jedną z najdłużej prowadzonych inwestycji hydrotechnicznych. Już w latach pięćdziesiątych XX wieku powstał pierwszy projekt zagospodarowania terenu. Jej budowę rozpoczęto w 1986; w latach 1988–1992 rozebrano linię kolejową nr 103 na odcinku Wadowice–Skawce, która przebiegała przez teren planowanego zalewu. Z powodu kłopotów finansowych, związanych z przemianami gospodarczymi po 1989, prace się opóźniały. Harmonogram przyjęty przez Sejm w 2005 również nie był realizowany. W związku z kryzysem finansowym budowę zbiornika wstrzymano w 2009. W 2010 rząd podjął decyzję o ukończeniu tej inwestycji do roku 2015.
10 października 2015 oficjalnie otwarto wybudowaną zaporę. Inwestycja jednak pozostawała niedokończona i nie było możliwe zalewanie zbiornika. Konieczne było umocnienie osuwisk, wybudowanie nowych dróg omijających zalewany teren, rozebranie mostu położonego na tym terenie i wysiedlenie ostatniej rodziny zamieszkałej na obszarze przyszłego zalewu.
13 maja 2016 sejm uchwalił ustawę o dokończeniu budowy. Inwestycja miała zostać sfinalizowana w 2017 r. Ustawa zakładała, że w 2016 na budowę trafi ponad 46 mln zł, a w 2017 około 6,7 mln zł. Większość pieniędzy – 25,7 mln zł – miała zostać przeznaczona na ustabilizowanie osuwisk, a przebudowa dróg pochłonąć 20,6 mln zł. Pozostałe 6,93 mln zł miało być przeznaczone na, między innymi, rozruch zapory, niecki zbiornika i elektrowni, rozbiórkę dróg asfaltowych oraz doszczelnienie galerii kontrolno-zastrzykowej podczas piętrzenia wody. Pieniądze pochodziły z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a dokończenie budowy było zadaniem Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie.
We wrześniu 2016 ostatnia rodzina mieszkająca w Skawcach na dnie przyszłego zbiornika podpisała ze Starostwem Pow. w Wadowicach porozumienie dotyczące dobrowolnego opuszczenia domu.
25 października zamknięto drogę łączącą Mucharz z Zagórzem, jeden z ostatnich elementów pozostałych na dnie przyszłego zbiornika. Rozpoczęto fizyczną likwidację trasy, łącznie z dawnym mostem kolejowym nad Skawą. Jego elementy mają zostać wykorzystane do budowy pamiątkowego krzyża, który zostanie postawiony w gminie Mucharz. W 2019 oddano 2,5-kilometrowy odcinek nowej drogi od Świnnej Poręby przez Gołębiówkę, Leśniówkę i Zagórze, która zastąpiła likwidowaną drogę.
Zbiornik Świnna Poręba będzie miał pojemność 161 mln m sześciennych i maksymalną pow. 1035 ha. Wysokość zapory wynosi 54 m, a jej długość 604 m. Sztuczne jezioro będzie spełniać funkcje przeciwpowodziowe i retencyjne dla, między innymi, Wadowic i Krakowa, a zarazem rezerwuaru wody do celów komunalnych i przemysłowych w województwie śląskim.
2 marca 2019 została uruchomiona elektrownia wodna na zaporze zbiornika. W lipcu 2019 obniżono poziom wody w zbiorniku, by ukończyć umacnianie osuwisk, jesienią rozpoczęto oczyszczanie niecki zbiornika z roślinności, prace w głównej części niecki zbiornika ukończono wiosną 2020 i rozpoczęto napełnianie
Główne parametry zbiornika
Przez długi czas używano roboczej hydrotechnicznej nazwy Zbiornik Świnna Poręba. Ponieważ w polskim urzędowym nazewnictwie geograficznym zbiorniki sztuczne nazywane są jeziorami, wiadomo było, że nie będzie to nazwa ostateczna. Pojawiła się propozycja nazwania zbiornika Jeziorem Wadowickim, ale sprzeciw wyraziły niektóre gminy, na których terenie znalazł się akwen. W 2013 gmina Mucharz przygotowała stronę promocyjną powstającego zbiornika, gdzie używana jest nazwa Jezioro Mucharskie, ostatecznie przyjęta w grudniu 2018.
Po jeziorze odbędziemy rejs stateczkiem, ok. 50 min.
4/ Beskidzki Raj.
Wieża, widokowa, mini ZOO, restauracja i wspaniałe beskidzkie plenery to miejsce na odpoczynek i obiad. Czas wolny.
